Column: ‘Waar is God?’ door Ds. Willemien Lammers

Vroeger, tot een halve eeuw geleden, was deze vraag gemakkelijk te beantwoorden. Waar God was, dat wist iedereen. God was in de hemel. En waar de hemel was, dat wist ook iedereen. Daarvoor keek je naar boven. Boven de blauwe lucht, achter de wolken, daar was de hemel. Als je in oude kerken kijkt, kun je de plaatjes nog zien: een witte man met baard die op een wolk zetelt. Daar is God.

Maar aan dat idee kwam in één klap een einde. Deze week is het een halve eeuw geleden. Het gebeurde op 12 april 1961. Joeri Gagarin was de eerste mens die in de ruimte een ronde om de aarde vloog. En zo de aarde van ‘buiten’ zag. Toen hij terugkwam op aarde, zou hem gevraagd zijn of hij daarboven God ook nog was tegengekomen. En hij zou gezegd hebben: “Ik heb God nergens gezien”. Geen God boven de blauwe lucht, achter de wolken. Het is een mooi verhaal en we kunnen er ons van alles bij voorstellen. Er is maar één probleem. Het is niet gebeurd. Gagarin heeft dit nooit gezegd. Het is een uitspraak van Nikita Chroesjtsjov, waar vervolgens de Sovjet – propaganda machine mee aan de haal is gegaan. Wat wél waar is, is dit: Gagarin was gedoopt christen en behoorde tot de Russisch – orthodoxe kerk. Iets wat in zijn tijd bepaald gevaarlijk was. En wat Gagarin zeker wél gezegd heeft, is dit: “Wat is de aarde mooi!” En ook: “Mensen, laten we de aarde beschermen en niet vernietigen!”

Blijft de vraag: waar is God? Als je in de bijbel kijkt, lees je verrassend genoeg veel verschillende antwoorden. God is in de wonderbare schoonheid van de natuur. Zo zeggen Abraham en verschillende psalmdichters, die het over de sterren hebben. God is in de harten van de mensen, zegt de briefschrijver Johannes: waar liefde is, daar is God. Waar God is, daar is liefde. God is daar waar gerechtigheid gedaan wordt, zeggen de oude profeten, God is overal waar opgetreden wordt tegen armoede en uitbuiting. Maar het meest verrassende antwoord staat in Genesis. Daar wandelt God in de avondkoelte door een prachtige tuin. En hij roept en hij zoekt en hij vraagt: “Mens, waar ben je?” Dit is een refrein door de bijbel heen: niet dat wij mensen op zoek moeten gaan naar waar God is, nee, het is omgekeerd. God is op zoek naar ons mensen. Mens, waar ben je?

Soms stel ik me zo voor dat God niet alleen vraagt: mens, waar ben je? Maar ook: mens, waar ben je mee bezig? Gagarin deed zijn uitspraken natuurlijk in de context van de dreigende atoomoorlog in de koude oorlog. Toch klinken zijn woorden mij profetisch in de oren: “Wat is de aarde mooi! Mensen, laten we de aarde beschermen en niet vernietigen!”

Als ik de komende dagen vrij ben, en geniet van het mooie weer, en misschien zelfs wel op een avond buiten zal zijn om naar de sterren te kijken, dan denk ik vast nog wel even aan Abraham, die op een avond vol sterren God ontmoette, en aan Gagarin, die vanuit de sterren de schoonheid van de aarde zag.

Willemien Lammers
PS: volgende week geen column. Eind april ben ik weer terug.